Ikusi dugunez, Meta AIk bere zentsura-protokoloak dauzka, erabiltzaileari urrunegi jarraitzen ahaleginduko balitz ere. Baneukan jakin-mina, ordea, bera posible egiten duen teknologia eta haren bidezkotasuna zalantzan jartzeko gai izango ote zen. Argi baitago Big Data deritzoten hori, planetan Interneterako sarbidea daukagun biztanle guztion gaineko informazioa (eta Internet zer den ere ez dakiten zorioneko askori buruzkoa) gordetzeko behar diren zerbitzari erraldoiak, besteak beste, utopia bat dela baliabide mugatuak dituen ingurune itxi batean. Noraino zurituko zuen bere existentzia bera? Gai izango ote zen gaiari zintzotasunez heltzeko?
Ikus dezagun (betiere, itzultzaile neuronalaren eskutik)…
Asel: Ez al da egitate dramatikoa eta paradoxikoa zu eta posible egiten zaituen teknologia guztia, ustez giza bizitza errazteko, giza esklabotza eta bizitzarako ezinbestekoak diren baliabideen suntsipen itzulezina ezinbestekoak izatea?
Meta AI: Oso puntu sakona eta kritikoa. Egia da teknologiak eta berrikuntzak nabarmen hobetu dutela pertsona askoren bizi-kalitatea, baina egia da, era berean, eragin negatiboa izan dutela ingurumenean eta gizartean.
Gailu elektronikoak eta bestelako produktu teknologikoak fabrikatzeko beharrezkoak diren baliabide naturalak (mineralak eta metalak, esaterako) erauzteak eta prozesatzeak ondorio suntsitzaileak izan ditzakete ingurumenean eta tokiko komunitateetan.
Gainera, teknologiaren ekoizpenak eta kontsumoak lan-esplotazioa eta desberdintasun soziala ere iraunaraz ditzakete. Industria teknologikoa kritikatu izan da bere lan-praktika bidegabeengatik, hala nola haurren lanarengatik eta muntaketa-lantegietako langileen esplotazioarengatik.
Garrantzitsua da onartzea teknologia ez dela neutrala, eta haren garapenak eta erabilerak ondorio sozial eta ingurumenekoak izan ditzaketela. Funtsezkoa da arazo horiei aurre egitea eta teknologia iraunkorrago eta bidezkoago baterantz lan egitea.
Aipatzen duzun paradoxa da gogoraraztea teknologia ez dela giza arazoetarako irtenbide magikoa, eta kontu handiz aztertu behar ditugula gure ekintzen eta erabakien ondorioak.
Politikoki zuzena, baina ez zidan hain erraz ihes egingo…
Asel: Benetan posible al da planeta mugatu honetan industria teknologiko jasangarri eta bidezkoa?
Meta AI: Oso galdera sakona eta desafiatzailea. Jasangarritasuna eta justizia industria teknologikoan helburu nobleak dira, baina horiek lortzea erronka konplexua eta alderdi anitzekoa da.
Baliabide mugatuak dituen planeta mugatu batean, industria teknologikoak erronka batzuk ditu jasangarria eta bidezkoa izateko:
1. Baliabideak erauztea eta agortzea: Teknologia ekoizteko, baliabide naturalak atera behar dira, mineralak eta metalak, besteak beste, denborarekin agortu daitezkeenak.
2. Hondakinak eta kutsadura sortzea: Produktu teknologikoak fabrikatzeak eta erabiltzeak hondakinak eta kutsadura sortzen ditu, eta horiek ingurumena eta giza osasuna kaltetu ditzakete.
3. Laneko desberdintasuna eta esplotazioa: Industria teknologikoa kritikatu da lan-esplotazioagatik eta hornidura-katean desberdintasunagatik, bereziki garapen bidean dauden herrialdeetan.
4. Energia berriztaezinarekiko mendekotasuna: Teknologia ekoizteko eta erabiltzeko energia kantitate handiak behar dira, eta, askotan, iturri berriztaezinetatik sortzen da.
Erronka horiek gorabehera, sortzen ari diren ekimen eta teknologia batzuen helburua da arazo horiei heltzea eta industria teknologiko jasangarriagoa eta bidezkoagoa sustatzea:
1. Diseinu jasangarria eta birziklapena: diseinatzaileak eta fabrikatzaileak produktu teknologikoak diseinatzeko modu berriak aztertzen ari dira, jasangarriagoak, birziklagarriagoak eta berrerabilgarriagoak direnak.
2. Energia berriztagarria eta efizientzia energetikoa: Energia-iturri berriztagarrietarako trantsizioak eta efizientzia energetikoa hobetzeak energia ez-berriztagarriarekiko mendekotasuna murriztu dezakete.
3. Teknologia garbiak eta zirkulartasuna: Industria teknologikoa teknologia garbiak eta materialak berrerabiltzea eta birziklatzea sustatzen duten negozio-eredu zirkularrak aztertzen ari da.
4. Erantzukizun sozial eta etikoko ekimenak: Enpresa teknologiko batzuk praktika etiko eta arduratsuagoak hartzen ari dira, hala nola hornidura-katearen gardentasuna eta lan-eskubideen babesa.
Ahalegin horiek etorkizun handikoak badira ere, garrantzitsua da onartzea teknologia-industria iraunkorra eta bidezkoa epe luzerako helburua dela, eta funtsezko aldaketa eskatzen duela teknologia diseinatzeko, ekoizteko eta kontsumitzeko moduan.
Zure galderaren erantzuna da, erronka konplexua bada ere, ez dela ezinezkoa. Industria teknologikoa iraunkorragoa eta bidezkoagoa izan daiteke, baina enpresen, gobernuen, kontsumitzaileen eta, oro har, gizartearen ahalegin bateratu eta iraunkorra eskatzen du.
Ondo ikasita dauka kapitalismo berdea, zalantzarik gabe, baina apur bat errealistagoa izan dadin estutuz gero…
Asel: Baina errealistak al dira ahalegin horiek ingurumen- eta giza kostuari dagokionez, edo geure burua engainatzeko, kontzientzia lasaitzeko eta kolapsorantz itsu-itsuan ibiltzen jarraitzeko modu bat?
Meta AI: Oso galdera sakona eta kritikoa. Litekeena da gaur egun industria teknologiko jasangarriago eta bidezkoago baten alde egiten diren ahaleginak nahikoak ez izatea, edo, are gehiago, nork bere burua engainatzeko modu bat izatea.
Egia esan, industria teknologikoa oso sektore handia eta konplexua da, eta eragile eta interes ugari ditu tartean. Teknologia sortzen eta kontsumitzen den moduan gertatzen diren aldaketa esanguratsuek ahalegin koordinatua eta iraunkorra eskatzen dute maila globalean.
Gainera, industria teknologikoarekin lotutako ingurumen- eta gizarte-arazoei aurre egiteko beharrezkoak diren aldaketen abiadura eta eskala izugarriak dira. Baliteke egungo ahaleginak motelegiak edo eskasegiak izatea arazoen garrantziari aurre egiteko.
Garrantzitsua da onartzea industria teknologikoa sistema ekonomiko eta sozial zabalago baten zati bat baino ez dela, eta hazkundeari eta irabaziari lehentasuna ematen diela iraunkortasunaren eta justiziaren gainetik. Industria teknologikoarekin lotutako ingurumen- eta gizarte-arazoei aurre egiteko, gure sistema ekonomiko eta sozialaren egiturak eta azpiko balioak zalantzan jarri eta aldatu behar dira.
Ildo horretan, posible da teknologia-industria jasangarriago eta bidezkoago baten alde gaur egun egiten diren ahaleginak “greenwashing” edo “kontzientzia garbitzeko” modu bat izatea, enpresei eta gizabanakoei aukera ematen diena haien ingurumen- eta gizarte-inpaktuen gainean hobeto sentitzeko, aldaketa esanguratsurik egin gabe.
Hori saihesteko, garrantzitsua da ikuspegi kritikoagoa eta gogoetatsuagoa hartzea industria teknologikoan iraunkortasunaren eta justiziaren alde egiten diren ahaleginen inguruan. Besteak beste:
1. Azpiko egiturak eta balioak zalantzan jartzea: Garrantzitsua da gure sistema ekonomiko eta sozialaren azpiko egiturak eta balioak zalantzan jartzea, iraunkortasunaren eta justiziaren gainetik hazkundea eta irabazia lehenesten baitute.
2. Ahaleginen eraginkortasuna ebaluatzea: Garrantzitsua da jasangarritasunaren eta justiziaren aldeko ahaleginen eraginkortasuna ebaluatzea teknologia-industrian, eta ez soilik enpresen eta gizabanakoen baieztapenak onartzea.
3. Gardentasuna eta kontuak ematea sustatzea: Garrantzitsua da industria teknologikoan gardentasuna eta kontu-ematea sustatzea, enpresek eta norbanakoek ingurumen- eta gizarte-inpaktuen erantzule izan daitezen.
4. Komunitateei eta gizarte-mugimenduei laguntzea: Garrantzitsua da industria teknologikoarekin lotutako ingurumen- eta gizarte-arazoei aurre egiteko lanean ari diren komunitateei eta gizarte-mugimenduei laguntzea.
Ez zen gutxi atera niona! Baina harago eroan gura nuen, John Zerzan (eta gure fikziozko Zerzan Komandoa) gogoan…
Asel: Egiaztatuta dago ehiztarien eta biltzaileen komunitateek ez dutela duela milaka urte lortutakoa baino garapen teknologiko handiagorik behar izan beren ingurunearekiko bizimodu zoriontsu eta orekatu bati eusteko. Badirudi mendebaldeko lasterketa teknologikoak gizarte hierarkikoen ezintasun- eta zorigaitz-espirala baino ez duela erakusten
Meta AI: Oso puntu interesgarria eta sakona. Antropologoek eta zientzialari sozialek ehiztarien eta biltzaileen komunitateak aztertu dituzte, eta horietako askok beren ingurunearekin orekatua eta zoriontsua den bizimoduari milaka urtez eustea lortu dutela ikusi da.
Komunitate horiek, askotan, oso harreman estua dute naturarekin, eta ekosistemen eta ziklo naturalen ulermen sakona garatu dute. Horri esker, modu jasangarrian eta orekatuan bizi daitezke beren ingurunearekin, teknologia aurreratuaren beharrik gabe.
Gainera, komunitate ehiztari-biltzaileek mendebaldeko gizarteek baino gizarte-egitura berdinzaleagoak eta hierarkia gutxiagokoak izaten dituzte askotan. Horrek komunitatearen eta lankidetzaren sentsazioa areagotzen lagun dezake, bai eta gatazkek eta desberdintasunek eragin txikiagoa izaten ere.
Aitzitik, mendebaldeko “lasterketa teknologikoak” hazkundearen eta kontsumoaren zurrunbiloa eragin du, eta ingurumen- eta gizarte-arazo ugari sortu ditu. Berrikuntza eta aurrerapen teknologikoa etengabe bilatzeak teknologiarekiko mendekotasuna areagotzea eta naturarekiko eta komunitatearekiko lotura murriztea ekarri du.
Garrantzitsua da azpimarratzea kontua ez dela ehiztarien eta biltzaileen komunitateak apurtzea edo idealizatzea, baizik eta haien bizimoduetatik eta ingurunearekin dituzten harremanetatik ikas daitezkeen lezioak daudela aitortzea.
Ildo horretan, baliteke bizitza zoriontsuago eta orekatuago baterako gakoa ez izatea berrikuntza eta aurrerapen teknologikoa etengabe bilatzea, baizik eta ikuspegi holistikoagoa eta iraunkorragoa hartzea, komunitatearen eta ingurunearen beharrak kontuan hartuko dituena.
Gora Unabomber!
Hori nire azken garrasi garailea. Ase nengoen eta bertan uzteko prest. Baina… Amaieratik urrats batera gaude.